Maskowanie sprz?tu bojowego w RKKA oraz LWP

Sprz?t artyleryjski:

Praktycznie ju? od ko?ca 1944 roku wszystkie armaty i haubice schodz?ce z ta?m fabryk w Zwi?zku Sowieckim przed wys?aniem na front by?y malowane w kolory ochronne - jest to o tyle ciekawe, i? z ró?nych wzgl?dów nie czyniono tego wobec czo?gów i innych pojazdów.
Malowanie (wzór) w du?ym stopniu zale?a? od inwencji wykonuj?cego go robotnika, ale jednak przy zachowaniu regulaminowego schematu, który nakazywa? pokrycie powierzchni 50% barw? ciemnoszarozielon? „ 4BO”, 25% ciemnobr?zow? „6K” oraz 25% szaropiaskow? „7K”.
W zwi?zku z t? stosukowo du?? dowolno?ci? w nak?adaniu wzoru spotykano najprzeró?niejsze warianty maskowania- równie? warto zwróci? uwag? na jeszcze jeden aspekt maskowania sprz?tu - wiele wspomnie? ?o?nierzy ?wiadczy o tym, ?e tu? po trafieniu „nowego” sprz?tu do jednostek liniowych czasami dokonywano zmian w malowaniu dostosowuj?c barwy do warunków lokalnych, co zmienia?o jego pierwotne „umaszczenie” - oczywi?cie jednak nie by? to zwyczaj rozpowszechniony na du?? skal? - bowiem generalnie nie zawracano sobie tym g?owy na pierwszej linii.
Równie? na licznych fotografiach zachowa? si? zwyczaj wykorzystywania do dora?nego maskowania sprz?tu technicznego oraz artyleryjskiego zdobycznych p?acht namiotowych tzw. „Celt”, które po pospinaniu ze sob? i wykonaniu odpowiednich otworów na przyrz?dy celownicze bardzo dobrze spe?nia?y swe „nowe” funkcje.

Sprz?t pancerny:

Zanim przejd? do omawiania okresu wojennego chcia?bym zwróci? uwag? na kwesti? dotycz?c? daty powstania „kamufla?u” dla RKKA - poniewa? Armia Czerwona wypracowa?a pewien model trójbarwnego „kamufla?u” przeznaczonego w?a?nie dla pojazdów zmechanizowanych ju? w latach 1938-1941 - i tutaj faktycznie obserwuj?c dokumentacj? fotograficzn? z tego okresu (w??cznie z atakiem na II RP 17 wrze?nia 1939) mo?na zauwa?y?, i? wyst?powa? on w zdecydowanie wi?kszym stopniu ni? kiedykolwiek pó?niej - Co prawda by?y to czasu „pokoju”, kiedy ca?a gospodarka ZSRR szykowa?a si? do wojny, ale w niezwykle komfortowych warunkach -co zdecydowanie sprzyja?o wszystkim dzia?aniom maj?cym na celu tak modernizacj? jak i wprowadzanie nowych pomys?ów (kamufla?u) w ?ycie.
Jednak z czasem, kiedy warunki geopolityczne by?y coraz trudniejsze nie przywi?zywano ju? nale?ytej uwagi do zagadnienia maskowania - a wraz z wycofywaniem z linii starszych czo?gów i samochodów pancernych ten wzór malowania praktycznie zanik?.
Zasadniczo sam proces produkcyjny T-34 obejmowa? równie? w fazie ko?cowej pomalowanie czo?gu na kolor ochronny - tutaj równie? stosowano farby wymienione ju? powy?ej. Jednak?e warto zwróci? uwag? na problematyk? barwy farb stosowanych przecie? w ogromnych ilo?ciach jak i produkowanych przez kilka zak?adów rozrzuconych na terenie ca?ego ZSRR - jak podaj?, bowiem Robert Michulec w swym monumentalnym opracowaniu o T-34 farby produkowano w zak?adach „w Stalingradzie oraz co najmniej w dwóch miejscach na Uralu” co w znacz?cy sposób uniemo?liwia?o lub utrudnia?o utrzymanie jednego odcienia produkowanych farb - dlatego nale?y przyj?? jako dogmat, ?e czo?gi T-34 by?y faktycznie malowane kolorem ochronnym w odcieniu ciemno-zielono-oliwkowego aczkolwiek na polu walki spotykano ju? ca?? gam? barw i odcieni czo?gów przyby?ych z ró?nych fabryk i w ró?nym czasie- których powinowactwo do pierwotnego koloru zosta?o w ró?nym procencie zachowane - lecz nigdy w 100%.
Warto równie? wspomnie? za Robertem Michulcem, ?e zdarza?y si? przypadki, i? na kamufla? podstawowy nak?adano plamy maskuj?ce jedno-, lub dwubarwne - w tym celu stosowano nast?puj?ce farby: 6K oraz 7K - gdzie pierwsza by?a ciemnobr?zowa a druga jasnobr?zowa (ciemnopiaskowa).
Farby by?y szeroko rozpowszechnione przez ca?y okres walk - jednak ich nanoszenie na pojazdy by?o stosunkowo wr?cz incydentalne. Cho? nale?y równie? wspomnie? o ich zastosowaniu i to na skal? masow? - tutaj przyk?adem mo?e by? 5 Armia Pancerna Gwardii z okresu walk na ?uku Kurskim lub te? czo?gi II Frontu Bia?oruskiego z roku 1944 gdzie maskowanie by?o POWSZECHNE!
Równie? w magazynach naszego LWP pod koniec 1944 znajdowa?y si? zapasy tej?e farby, ale z zachowanej dokumentacji fotograficznej jak i ze wspomnie? by?ych „pancerniaków” wynika stwierdzenie, i? ich nie wykorzystywano w czasie ani wiosny ani jesieni!
Przyczyn powy?szego stanu nale?y poszukiwa? w dwóch miejscach - po pierwsze w du?ym stopniu inicjatywa wykorzystania kamufla?u nale?a?a do dowódców jednostki - a ci zazwyczaj nie przyk?adali nale?ytej uwagi do maskowania pojazdów (z braku czasu?, ch?ci?, wiedzy?).
Po drugie do przygotowania- rozcie?czenia farby przed na?o?eniem wykorzystywano materia?y p?dne a z tymi wiadomo - na tak rozci?gni?tym froncie bywa?o ró?nie - a dokonanie wyboru pomi?dzy stoj?cymi ( z braku paliwa) ale zamaskowanymi czo?gami a niezamaskowanymi, ale nacieraj?cymi pojazdami nie by?o przecie? trudne - dlatego tam gdzie z dostawami paliwa by?o krucho trudno odnale?? jak?kolwiek dokumentacj? fotograficzn? zawieraj?c? „zamaskowany” czo?g - a tam gdzie na magazynach paliwo by?o dost?pne nie by?o problemu z na?o?eniem plam.
Pojazd malowano najcz??ciej w kamufla?e dwubarwne - a zatem nak?adano na kolor „ochronny” „4BO” wcze?niej wspomniane kolory - „6K” albo „7K” - wówczas t?o powinno stanowi? 75% powierzchni pojazdu. W przypadku jednak, kiedy zdecydowano si? pomalowa? pojazd w kamufla? 3-barwny na kolor podstawowy ( który stanowi? ju? tylko 50% powierzchni) nak?adano plamy - których notabene ani wzoru ani uk?adu nigdy nie okre?lano konsekwencj?, czego by?o malowanie wed?ug uznania - przez co napotka? mo?na na pomalowane wozy bojowe w pasy lub plamy ró?nego uk?adu.
Troszk? inaczej ma si? sprawa maskowania pojazdów zim? - tutaj mimo wszystko wykazywano wi?ksz? frasobliwo?? ni? poprzednio - cho? nie zawsze.
Po pierwsze na prze?omie 1941-1942 opracowano i wdro?ono do u?ytku wzór kamufla?u zimowego (np. czo?gi wyje?d?aj?ce z Zak?adów Kijowskich w Leningradzie by?y nimi pokryte).
Wzór kamufla?u to du?e bia?e pasy poprzedzielane i uzupe?nione siatk? zielonej farby „4BO” W celu zamaskowania pojazdu zim? u?ywano farby -bielid?a typu „B” w sk?ad, której wchodzi?y: gips 50%, kreda 43%, klej 5%, wapno 2%, - wszystko mia?o konsystencj? sta?? i przetrzymywane by?o b?d? w workach lub te? w puszkach.
Przygotowanie jej do nanoszenia nie nastr?cza?o zbytnich problemów - bowiem nale?a?o do wiadra wype?nionego w po?owie gor?c? woda wsypa? ów specyfik i miesza? - „specyfik” nak?adano szczotk?. Najlepsze efekty uzyskiwano nak?adaj?c bielid?o za pierwszym razem (ale grub? warstw?) na oczyszczony uprzednio pancerz.
Niestety metoda, cho? prosta i skuteczna mia?a i swoje wady - maskowanie zimowe stosunkowo szybko si? brudzi?o oraz ?ciera?o ods?aniaj?c swój pierwotny zielony kolor! Ponadto stosowano równie? standardow? farb? - analogiczn? jak w przypadku farby „6K i 7K” a tak?e farb? klejow? - aczkolwiek znawcy tematu podkre?laj?, i? wyst?powa?y bardzo rzadko.
Bywa?y równie? przypadki (w okresie bitwy o Moskw?) i? u?ywano zwyk?ego wapna.
Wzór kamufla?u zimowego równie? nale?a? od inwencji i pomys?owo?ci robi?cego - dlatego st?d tak ró?norodne swoiste „style” mo?emy podziwia? na zachowanych fotografiach - od bardzo gruntownie pokrytych zimowym kamufla?em wozów gdzie kryto nawet pokrywy w?azów poprzez „modele” gdzie zamaskowana by? tylko wie?a czo?gu a? po wozy gdzie nak?adano tylko geometrycznie u?o?one pasy.
Na zako?czenie chcia?bym jeszcze ustosunkowa? si? do kwestii niemalowania pojazdów wogóle - i aby zobrazowa? problem jak najdobitniej pozwol? sobie przytoczy? cytat z opracowania Janusza Ledwocha, który pisze: „(…) Taka sytuacja (niemalowania czo?gów) zdarza?a si? w przypadku pojazdów wysy?anych na front z ewakuowanych fabryk, kiedy maszyny jeszcze produkowa?y, a farby i p?dzle ju? p?dzi?y za Ural. (…)”

Z podobn? sytuacj? mamy do czynienia w czasie walk o Stalingrad, kiedy do jednostek kierowano czo?gi ze Stalingradzkiej Fabryki Traktorów umiejscowionej notabene w samym centrum walk! Ale jak wspomnia?em powy?ej podobne przypadki mia?y charakter miejscowy.

Opracowa? i zestawi?:

Tomasz Paprocki

Opracowano na podstawie:
1. J. Magnuski „Wozy Bojowe LWP 1943-1983” Wyd. MON Warszawa 1985.
2. R. Michulec, M. Zientarzewski „T-34 Mityczna Bro? Tom II” Wyd. Armagedon Gdynia. 2003.
3. Janusz Ledwoch „Front Wschodni 1941-1945 Malowanie i Oznakowanie” Wyd. Militaria Warszawa 1995.
4. W. Kulikow „ Przeciwdzia?anie rozpoznaniu” Wyd. IRT Moskwa 1970.